تشنج

 

تشنج به دلیل ایجاد مشکلات و اختلال در کارکرد مغز به وجود می آید . نوعی اختلال که فعالیت الکتریکی مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. بر اثر تشنج ، نوعی انقباض در اندام ها و عضله های فرد ایجاد می شود . زمانی که فردی دچار تشنج می شود ، معمولا امکان دارد هوشیاری خود را از دست داده و یا مشکل و اختلال در هوشیاری پیدا کند. معمولا افرادی که مبتلا به بیماری صرع هستند ، علت تشنج آن ها مشخص نیست . بنابراین در صورتی که علت تشنج قابل تشخیص باشد ، می توان گفت که دلیل تشنج بیماری صرع نبوده و نشانه ای از یک بیماری و یا اختلال دیگر میباشد.

معمولا در بیماری صرع تشنج تکرار شده و علت آن نیز نا مشخص است. ممکن است با افرادی برخورد کرده باشید که به صورت غیر ارادی ، بدن آن ها شروع به لرزیدن کرده و حالت انقباض ناگهانی درعضلاتشان پیدا میشود ، دهن آنها کف میکند، چشمانشان خیره به یک نقطه میماند و یا بسته میشود ، فک قفل میشود و حتی ممکن است زبان فرد بین دندانهایش گیر کرده و دچار زخم و خونریزی بشود. در واقع بروز این حالت ها به این معناست که احتمالاً آن فرد به تشنج دچار شده است.

 

تشنج نوعی اختلال است که امکان دارد علت آن ، امواج الکتریکی غیر طبیعی باشد که در عصب های مربوط به مغز ایجاد شده و پس از آن تخلیه می شوند. در دوران کودکی ، مغز ، مانند بزرگسالان فعالیت نداشته و به راحتی نمی تواند در مقابل گرمای زیاد و افزایش دما مقاوم باشد. کودکان نسبت به دمای شدید بسیار حساس بوده و همین دمای بالا ممکن است سبب بروز تشنج در کودک شود. این تشنج که ناشی از تب بالا است ، چند ثانیه طول کشیده و احتمال تکرار  تشنجی که بخاطر تب ایجاد شده است ، بسیار کم است.  در صورتی که کنترل شود.

البته بروز تشنج در هر سنی تقریبا به یک شکل است. زمانی که حمله تشنج به فرد دست می دهد ، معمولا این حالت غیر قابل کنترل بوده و انقباض زیادی در بدن فرد ایجاد شده و به صورت غیر قابل پیش بینی به وجود می آید. در این حالت ممکن است در کارکرد مغز اختلال به وجود آمده باشد. تشنج گاهی با غش کردن نیز همراه می باشد.  باید در نظر داشت که تشنج ، فقط به دلیل بیماری صرع به وجود نمی آید و عوامل دیگری نیز ممکن است در بروز تشنج نقش داشته باشند. به طور معمول در بزرگسالان ، قبل از تشنج ، بیمار تقریبا علائم آن را حس می کند. از عوامل موثر دیگری که ممکن است سبب بروز تشنج شود ، می توان وجود عفونت در بدن ، ضربه مغزی و یا  انواع تب را می توان ذکر کرد.

 

البته می توان گفت که به طور کلی دلیل دقیق و مشخصی نمی توان برای بروز تشنج در نوزادان و اطفال  تعریف کرد. علت ایجاد تشنج کودکان  به طور معمول به وسیله پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان قابل تشخیص است. از جمله دلایلی که می توان برای بروز تشنج نام برد موارد زیر است : دمای بالای بدن یا بروز تب بالا مخصوصا در کودکان ، اختالالات در میزان موادی همانند قند خون ، پتاسیم و یا سدیم ، وجود تومورهای مغزی در فرد ، ضربه و آسیب به سر در زمان تولد نوزاد و یا دیگر آسیب های مغزی در دوران کودکی ، عفونت و بیماری های عفونی همانند بیماری مننژیت ،نرسیدن  اکسیژن ناکافی به مغز و کمبود آن در زمان تولد ، سکته های مغزی و یا هر گونه صدمه و آسیب به مغز ، هچنین عوامل ژنتیکی که ممکن است باعث صدمات و آسیب های مغزی می شود.

 

یک حمله تشنجی مانند یک حمله ناگهانی در سیستم الکتریکی مغز است که ناگهان میتواند همه چیز را به هم بریزد یعنی بر اثر آن فرد به طور ناگهانی دچار انقباض عضلانی شده ، کنترل بدن را از دست داده و گاهی اختلال در هوشیاری نیز در او به وجود می آید. از جمله ویژگی های ایجاد تشنج می توان  به غیر ارادی بودن و غیر قابل کنترل بودن آن ، اشاره کرد. البته حملات تشنجی در کودکان دارای علائم متفاوتی هستند. به طور کلی می توان گفت که حملات تشنجی بیشتر در کودکان ایجاد می شود تا بزرگسالان. یکی دیگر از عوامل ایجاد تشنج ،  اختلالات ژنتیکی می باشد که ممکن است در طی دوران بارداری در جنین ایجاد شود. این اختلال و نقص ممکن است باعث بروز تشنج در کودک شود . بهتر است مادران باردار در معرض اشعه ایکس و محیط های آلوده قرار نگیرند. به این ترتیب مانع از ایجاد آسیب به جنین می شوند. همچنین در صورتی که در زمان بارداری نوزاد ضربه های مغزی به جنین وارد شود ، ممکن است در آینده باعث بروز تشنج در فرد شود. این آسیب پذیری بیشتر زمانی برای جنین مطرح میشود که کیسه آب مادر پاره شده باشد.  از دیگر موارد موثر در ایجاد تشنج می توان به آسیب های زمان زایمان اشاره کرد. آسیب هایی مانند فلج های مغزی که به دلیل آسیب رسیدن  به سر نوزاد در هنگام تولد به وجود می آید. چنانچه ، هر گونه خونریزی مغزی و یا اختلالات انعقادی خون برای کودک به وجود آید ، ممکن است باعث ایجاد شکل هایی از تشنج شود.

مطالعات نشان داده است سوء تغذیه در زمان کودکی یکی دیگر از مواردی است که ممکن است در آینده باعث بروز تشنج شود. کمبود مواد معدنی همانند منیزیم و کلسیم نیز در این زمینه موثر هستند. در برخی موارد زمانی که قند خون افت شدیدی پیدا می کند، و یا بدن دچار کم آبی شدید می شود ، ممکن است حمله تشنجی را به وجود آورد. کودکان دیابتی بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند .

 

عفونت های مغزی که بر اثر آن  پرده ها و یا بافت مغز دچار عفونت می شود یکی از دلایل اصلی بروز تشنج محسوب می شود. مثلا در بیماری مننژیت که زمینه ای برای بروز تشنج است.

تشنج ، ممکن است به صورت موضعی باشد ، مثلا در این نوع تشنج ، امکان دارد که تنها یک قسمت از بدن دچار تشنج شده و حرکات غیر ارادی و یا انقباضی داشته باشد. در تشنج موضعی ، گاهی اوقات افراد تشنج را با حالت های روانی اشتباه می گیرند. در این نوع تشنج که ممکن است هوشیاری فرد به طور موقت دچار اختلال بشود ، ممکن است کودک حرکات غیر ارادی انجام دهد مانند چرخیدن ، تکرار یک کار و از این قبیل. بعد از پایان تشنج هم معمولا کودک این کارها را به یاد نمی آورد. در صورتی که این نوع تشنج در اطفال درمان نشود ، ممکن است اختلال در حافظه کودک به وجود آید.

نوعی دیگری از تشنج در کودکان عموی نیز وجود دارد که آبسانس نام دارد. در این نوع تشنج معمولا کودک دچار حالت بهت زدگی و بی حرکتی شده و مدت زمان آن نیز بسیار کوتاه است.  شروع این تشنج از سنین کودکی تا ابتدای نوجوانی است. در این حالت کودک به زمین نمی خورد اما برای مدت چند ثانیه هوشیاری خود را از دست می دهد . توصیه می شود که درمان این نوع تشنج در کودکان پیگیری شود . چون ممکن است تاثیرات سوئی در کودک به وجود بیاورد.

تشنج هایی که بسیار شدید بوده و با سفتی و انقباض عضلات ، بیهوشی و حرکات سر و گردن همراه است ، برخلاف اینکه شدید هستند به راحتی با دارو قابل درمان بوده و کنترل می شوند.

برخی از علائم تشنج در کودکان  را به صورت زیر می توان عنوان کرد: نشناختن زمان و مکان ، بیهوشی به طور موقت ، انجام دادن حرکات غیر ارادی مانند دست و پا زدن و منقبض شدن بدن، کم شدن سطح هوشیاری در بعضی از موارد ، خیره شدن و یا چرخش چشم به یک طرف ،  در برخی موارد عدم کنترل ادرار ، ناتوانی در پاسخ دادن به سوالات افراد ، لرزش برخی از اندامها و یا تمام آنها ، قفل شدن فک کودک .

 

دلایلی که سبب ایجاد تشنج در کودکان می شود ، در افراد مختلف متفاوت است. به این ترتیب ، زمانی که فردی دچار تشنج می شود چه کودک و چه بزرگسال ، به طور قطعی نمی توان دلیلی برای آن عنوان کرد. زمانی که فردی دچار تشنج می شود ، بهترین کاری که اطرافیان می توانند انجام بدهند این است که به فرد دچار تشنج کمک کنند تا دچار آسیب های دیگر نشود و دلیل ایجاد تشنج در کودکان را تنها پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می تواند تشخیص دهد. همانطوری که اشاره شد ، تب بالا در کودکان ممکن است باعث بروز تشنج شود .اما باید گفت که زمانی که کودک بر اثر تب بالا دچار تشنج می شود اگر تب به موقع کنترل شود معمولا ، پس از آن مشکل جدی به وجود نیامده و تاثیرات مخربی در آینده برای کودک به همراه ندارد. البته ایجاد تشنج در کودکان چیزی نیست که بتوان به راحتی از آن گذشت. پس از ایجاد تشنج در کودک. توصیه شده بررسی های لازم مانند معاینه ریه ، گلو ، آسیب های عصبی و مغزی ، بررسی عفونت ، ضربه مغزی و غیره توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوزادان صورت گیرد.

این نکته نیز قابل ذکر است که زمانی که کودکی به تشنج دچار می شود به این دلیل نیست که الزاما در زمان بزرگسالی نیز حتما دچار تشنج شود و زمانی که یک فرد بزرگسال دچار تشنج می شود نیز نمی توان گفت که تشنج او  قطعا از دوران کودکی همراه او بوده است. بهرحال دلیل بروز تشنج و تمام موارد احتمالی و تشخیص آن ، تنها به عهده پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوزادان است.

 

یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث ایجاد تشنج در کورکان شود ، بیماری صرع است. صرع ، نوعی تشنج می باشد که به طور ظاهری بدون علت ایجاد می شود ، اما در حقیقت ناشی از مشکل و اختلالی است که در سیستم مغز به وجود می آید. زمانی که دلیل تشنج فرد بخاطر بیماری صرع باشد ، معمولا این تشنج تکرار می شود. دلایل حملات تشنجی صرع ، احتمال دارد که هم به سبب اختلالات در امواج الکتریکی مغز بوده و هم وجود نارسایی های دیگر در مغز و عوامل دیگر که تشنج را ایجاد می کنند. مشکلات یک بیمار مبتلا به صرع ، به وسیله عوامل مختلف دیگری مانند بیخوابی زیاد ، حساسیت به نورهای شدید ، استرس زیاد و غیره ، بیشتر می شود.

 

تشخیص تشنج

 

برای پیدا کردن علت تشنج ممکن است پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان روش ام آر آی را تجویز کند به این وسیله اولین راه تشخیص تشنج بعد از  معاینه بالینی گرفتن نوار مغز از کودک می باشد ، پزشک می تواند علت زمینه ای تشنج را تا حدودی تشخیص دهد. علت هایی مانند ناهنجاری مادر زادی تومور مغزی و یا سکته مغزی. هنگامی که فردی دچار تشنج می شود ، معمولا پزشک ، آزمایشاتی را بر روی فرد انجام می دهد تا به این وسیله اطمینان پیدا کند که عارضه خطرناکی وجود نداشته باشد.

همچنین از طریق نوار مغزی ، امواج مغزی ثبت شده و وجود حمله تشنج مشاهده می شود. نوار مغزی معمولا در تشخیص ماهیت تشنج فرد موثر است. اما انجام این تست نیز بدون خطا نبوده و ممکن است امواج غیر طبیعی که در مغز ایجاد می شود ، در قسمت درونی مغز ایجاد شده باشد که از طریق نوار مغزی قابل ثبت نیست.  با انجام آزمایشات ساده دیگری نیز علل تشنج مشخص می شود . مثلا زمانی که فردی دچار کم آبی شدید شده و یا افت شدید قند خون داشته باشد. در مواقعی که هیچ نوع علت زمینه ای در رابطه با حمله تشنج به دست نیاید ، نظر پزشکان این است که این حمله تشنجی ، یک حمله خوش خیم بوده است. در بعضی از موارد علائمی که در کودک بروز می کند که بسیار مشابه با تشنج می باشد. اما در حقیقت می توان گفت که ممکن است این حملات ناشی از بیماری های دیگر بوده و ارتباطی با تشنج در کودک ندارد و تنها پزشک می تواند با ارزیابی و بررسی دقیق و انجام آزمایشات نوع بیماری و علت آن را تشخیص دهد.

 

در برخی موارد نیز برای بررسی تشنج ، از اسکن های مغزی نیز استفاده می شود. در اسکن مغزی ، مرکز تشنج در مغز تشخیص داده می شود. در این تست ، گاهی نیز می توان ناهنجاری هایی که در فرایند بیوشیمیایی مغز ایجاد می شوند را بررسی و ارزیابی کرد.

ارزیابی سابقه پزشکی طفل نیز که شامل مدت تشنج و علائم ان می شود برای ارزیابی و بررسی علل تشنج نوزادان و کودکان موثر است.

روش دیگر نیز انجام آزمایش خون است که غالبا برای ارزیابی بیماری های ژنتیکی و متابولیکی هستند.  زیرا این بیماری ها ممکن است سبب بروز تشنج در کودک شوند. در آزمایش خون مشکلات دیگر نیز مانند کم خونی ، دیابت ، مسمومیت و سرب نیز بررسی می شود چرا که ممکن است دلیل و یا محرکی برای بروز تشنج باشند.

توصیف حالات و رفتار فردی که دچار تشنج شده است و مدت زمان تشنج و رفتار فرد پس از تشنج توسط اطرافیان بیمار ، کمک موثری برای تشخیص بیماری به پزشک می کند.

 

تشنج در کودکان

 

زمانی که کودکی دچار تشنج می شود ممکن است علائم زیر در او مشاهده شود:

ایجاد حرکات غیر ارادی یا دست و پا زدن ، افتادن بر روی زمین و چرخش چشم ها به یک سمت . ممکن است تنها یک دست و یک پای کودک درگیر حمله تشنج شود  و این حالت چند ثانیه طول می کشد.

از بین رفتن و یا اختلال هوشیاریدر کودک به صورت موقت و یا بیهوش شدن

امکان دارد کودک دچار بی اختیاری در ادرار شود.

بروز رفتارهای ناگهانی در کودک مانند دویدن ناگهانی(به ندرت اتفاق می افتد)

سفتی عضلات و پرش های ناگهانی انقباض عضلانی

لرزش پلک ها

در صورتی که تشنج بیشتر از نیم ساعت طول بکشد ، و یا در همین مدت به طور مرتب تکرار شود ، احتمال وجود بیماری های عفونی مغزی مانند مننژیت  توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب نوزادان وکودکان ارزیابی می شود.

 

پیشگیری از تشنج

 

در صورتی که پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب نوزادان وکودکان برای درمان تشنج دارویی تجویز کرده باشد ، به منظور پیشگیری از تکرار تشنج ، توصیه می شود که بر طبق تجویز  پزشک ، مصرف شوند. در صورتی که کودکی دچار تشنج شده باشد و تب او نیز بالا باشد ، در درمان اولیه باید از تب بر استفاده شده و تب کودک پایین بیاید. باید در نظر داشت که یکی از مهم ترین عواملی که میتوانند  سبب بروز تشنج می شود ، بی خوابی است. خواب منظم و کافی در جلوگیری از تشنج بسیار موثر است. همچنین استفاده از مواد غذایی مانند سبزیجات ، لبنیات و پروتئین نیز برای افرادی که دچار تشنج می شوند ، مفید است. جلوگیری از استرس و اضطراب نیزدر کنترل تشنج در کودک موثر می باشد.

 

مراقبت از کودکی که دچار تشنج شده است

 

زمانی که فردی دچار تشنج می شود ، اطرافیان می توانند مراقبت های لازم را در مورد او انجام دهند. باز گذاشتن راه تنفس و کنترل کردن علائم حیاتی بیمار مهم بوده و همچنین مراقبت از بیمار در زمان تشنج برای جلوگیری از آسیب رسیدن به او باید صورت گیرد. زمانی که تشنج به کودک دست داده و بیهوشی به وجود آید ، به او دارویی داده نشود. معمولا مدت زمان بیهوشی بسیار کم است. از کنترل کردن حرکات پرشی کودک جلوگیری شود زیرا این کار مشکل بوده و ممکن است باعث آسیب رسانی به کودک شود. اطفال مبتلا به تشنج ممکن است در حین تشنج به زمین افتاده و همین موضوع ممکن است سبب آسیب رسانی به سر ، ستون فقرات و یا کتف آن ها شود . به همین دلیل در این گونه مواقع احتیاط های لازم انجام شود. اگر بیمار بیشتر از ده دقیقه بیهوش بوده و یا تشنج او بیشتر از پنج دقیقه طول کشیده و یا به طور مکرر دچار تشنج شد ، بهتر است سریعا به اورژانس مراجعه شود

 

تشنج و صرع و تفاوت آن ها

 

فردی که به بیماری صرع مبتلا است ، تشنج های او معمولا بدون دلیل و یا کحرک خارجی بوده و تحت تاثیر عوامل دیگری نمی باشد. به عنوان مثال ، اگر تشنج به دلیل گرسنگی شدید ، بیخوابی زیاد و یا مصرف داروهای محرک ، باشد ، این تشنج به دلیل بیماری صرع نیست. تشنج به طور کلی نوعی علامت است که نشان می دهد مشکل و اختلالی در سیستم عصبی مغز ایجاد شده است. در حالت تشنج ، حرکات بدن غیر طبیعی شده و در سطح هوشیاری کودک تغییر ایجاد می شود. به همین دلیل زمانی که می گوییم کودکی دچار تشنج شده است ، حتما به این معنا نیست که روی زمین افتاده و یا حرکات پرشی شدید داشته باشد ، بلکه ممکن است حتی به صورت تغییردر حرکات بدن و سطح هوشیاری باشد. تشنج علت های مختلفی دارد که ممکن است موقت بوده و پس از آن مشکل بیمار هم برطرف شود ، اما اگر تشنج به طور مرتب و بدون محرک خارجی تکرار شود ، ممکن است کودک مبتلا به صرع باشد، و نیاز به معاینه توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب نوزادان وکودکان می باشد.

 

نکات مهم برای بیماران مبتلا به تشنج

 

کودکانی که به تشنج مبتلا می شوند نباید به حال خود رها شوند. زیرا در هنگام تشنج ممکن است به بیمار آسیب هایی وارد شود. مخصوصا آسیب به سر که ممکن است خطرات جدی به همراه داشته باشد. در صورت تکرار و یا طولانی شدن تشنج ، بهتر است سریعا کودک به اورژانس مراجعه کند.

داروهایی که توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب نوزادان وکودکان تجویز می شود بهتر است به طور مرتب مصرف شده و به طور ناگهانی قطع ویا کم نشود. در صورتی که دارو به صورت ناگهانی قطع شود ، ممکن است تشنج پایدار به وجود آمده و حتی احتمال خطر مرگ نیز وجود دارد.

کودکانی که تشنج آن ها به دلیل بیماری صرع است ، بهتر است از شرایطی که درزمان تشنج ،  باعث آسیب رسانی می شود ، دور باشند. شرایطی مانند شنا کردن ، رفتن به ارتفاعات و از این قبیل.

 

درمان تشنج

 

بر طبق نظر متخصصان ، اطفالی که حداقل دو بار به تشنجی که علت نامشخصی  دارد ، دچار شده باشند ، ممکن است در خطر بالایی برای دچار شدن به حمله تشنج بعدی نیز باشند. تجویز دارو و بررسی های لازم در هر فردی متفاوت بوده و بر طبق تجویز پزشک صورت می گیرد. در صورتی که تشنج درمان نشده و یا دیر اقدام شود ، ممکن است سبب اختلال بیشتر در  مرکز ایجاد تشنج شده و همچنین سبب بروز تغییرات ساختاری بافت مغز شده و حتی احتمال دارد که بخش های دیگر مغز نیز درگیر شده و قدرت فکری فرد را کاهش دهد. اکثر کودکانی که مبتلا به تشنج می شوند معمولا با درمان دارویی بهبود پیدا کرده و مشکل خاصی نخواهند داشت. ترکیب دارویی زمانی تجویز می شود که یک دارو به تنهایی نتواند تشنج را برطرف و یا کنترل کند. درمان های غیر دارویی نیز شامل موارد پیش گیری کننده می باشد مانند دوری از محیط های آلوده ، خودداری از مصرف الکل و ورزش و پیاده روی کاهش استرس . همچنین جلوگیری از چاقی و پرخوری نیز از عوامل پیشگیری کننده در بروز تشنج در کودکان مستعد می باشد.

مقالات

آمونیاک بالا

اختلالات متابولیک

اوتیسم

بیماری هایپر گلایسینی غیر کتوتیک

سمیت ناشی از داروی والیورات ( والپروئیک اسید )

سندرم گیلن باره

جراحی صرع

اختلال بیش فعالی کم توجهی

صرع مقاوم به درمان

فلج مغزی

گزارشی در مورد بیمار مغز و اعصاب

همه چیز درباره ریتالین

اضطراب در كودكان براى ورود به مدرسه